Satranç Nedir? Nasıl Oynanır?

Satranç, dünyanın en iyi zeka oyunudur. Başta Çin, Rusya, Belarus, Azerbaycan olmak üzere dünyanın birçok ülkesinde zorunlu veya seçme ders olarak okul müfredatlarında dahi yer almaktadır. Satranç oyunu beyni geliştirdiği ve düşünme, karşılaştırma, yorumlama gibi kabiliyetleri geliştirdiği bilinmektedir. Satranç, dünyada en çok turnuvası olan ve en çok oynanan zeka oyunudur. 6. yüzyılda Hindistan’da oynanmaya başlayıp buradan dünyaya yayılmıştır. Bu içerikte Satranç Nasıl Oynanır hakkında yarar sağlayacak detaylı bilgi aktarılmıştır.

Satranç oyunu; satranç tahtası adı verilen 8 x 8 kare alan üzerinde oynanmaktadır. Toplam 64 karenin olduğu satranç tahtasında 32 siyah 32 beyaz kare bulunmaktadır. Satranç taşları da siyah ve beyaz olmak üzere iki renktir. Oyunculardan biri siyah taşlar diğer oyuncu ise beyaz taşlar ile oynar. Satranç taşları 1 Şah, 1 Vezir, 2 Kale, 2 Fil, 2 At ve 8 Piyondan oluşmaktadır. Oyuna ilk önce beyaz taşları alan oyuncu başlar. Oyunda ilk hareketler merkeze doğru bir taş çıkarak başlanır ve oyuncuların stratejilerine göre gelişir. Oyundaki amaç şahı ele geçirmektir. Oyuncular her sıra kendilerine geldiğinde bir hamle yaparlar. Şahı ele geçirmenin yolu ise şah bulunduğu alanda tehdit edilirken çevresinde kaçabileceği bir boş alan olmaması ile mümkündür. Bunun haricinde oyunculardan birinin elinde kalan tek taşı şah olması ve normal şartlarda şah tehdit edilmezken hamle sırası kendine geldiğinde şahın gidebileceği kareler tehdit altında ise oyun pat  yani beraberlik ile sonuçlanır. Bu durumda oyunun galibi olmamaktadır.

Satranç Taşlarının Dizilişi ve Oynanışı

Yukarıda da belirttiğimiz gibi her oyuncunun 16 adet satranç taşı vardır. Satranç tahtasındaki her bir kare bir harf ve rakam ile belirtilir. Aşağıdaki resimde detaylı olarak görmektesiniz.

Satranç tahtasının ikinci ve yedinci sıralarına piyonlar dizilmektedir. A1 – H1 ile A8 – H8 karelerine kaleler, B1 – G1 ile B8 – G8 karelerine atlar, C1 – F1 ile C8 – F8 karelerine filler, D1 ve D8 karelerine şah, E1 ve E8 karelerine de vezirler konulmaktadır. Sıralamayı en iyi öğrenmenin yollarından biri de siyah vezirin siyah karede, beyaz vezirin beyaz karede olmasını gerektiğini bilmek ve en baştan kale – at – fil sıralaması olduğunu bilmek yeterli olacaktır. Olması gereken sıralamada aşağıdaki resimden görebilirsiniz.

Taşların Hareket Yönleri:

KALE      : Kale, önü boş olduğu alan boyunca ileri, geri, sağa ve sola doğru çizgi şeklinde hareket eder. Boş olduğu sürece 8 kare boyunca istediği gibi hareket edebilir. Çapraz gidemez.

AT          : At, L şeklinde hareket eder. Önce sağ, sol, ileri veya geri 2 kare hareket eder ondan sonra sağ veya sola 1 kare daha hareket ederek hareketini tamamlar. At diğer taşlardan farklı olarak L çizdiğinde konulacağı karenin boş olması yeterlidir. 2 kare boyunca hareket ettiği alanda bir başka taşın olması onun hareketini yapmasına engel olmaz. At hareketi için önemli olan konulacağı karenin boş olması ve L şeklinde gidiliyor olmasıdır.

FİL          : Fil, çapraz olarak önü bol olduğunca istediği gibi hareket edebilir. Çapraz olarak taş yer ve çapraz olarak ileri geri hareket eder.

VEZİR    : Vezir, her yöne önü boş olduğunca istediği gibi hareket edebilir. Tabi bu hareket kale ve fil taşlarında olduğu gibi çizgi şeklinde olmalıdır. Düz bir şekilde ileri, geri, sağ, sol ve çapraz olarak tüm boş kareler boyunca hareket edebilir. Oyundaki en önemli ikinci taştır.

PİYON  : Oyunda 8 adet olan piyonlar bir nevi askerdir. Tek kare ileri gider. Tüm taşlar hareket ettikleri yönde rakip taşları alırken piyon çapraz olarak taş alır. Örneğin; C4’de yer alan bir piyon B5 veya D5’teki taşları alır, C5’de bir taş varsa oradan gidene kadar sabit kalır. Ayrıca; piyonlar sadece ileri doğru harekete ederler, geri, sağ ve sola doğru hareket edemezler. Oyundaki en zayıf halkadır. Piyonların tek ekstra özelliği ilk açılış esnasında iki kare ileri hareket edebilirler.

ŞAH       : Oyunun en önemli taşıdır. Şah alınmak istenen ve oyunu bitiren taştır. Şahın alınması durumuna mat denir. Şah, kendi ekseninde ( sağ, sol, ön, arka ve çapraz) sadece bir kare ilerleyebilir. Şahın bundan istisna olarak rok hareketinde sadece 2 kare ilerleme şansı olmaktadır.

ROK NEDİR?

Rok hareketi satrançtaki özel hareketlerden biridir. Şah ve kale ile birlikte yapılan toplam iki hamleden oluşan özel bir harekettir. Oyun boyunca sadece bir kere yapılabilir veya oyuncunun stratejisine göre hiç yapılmayabilir. Şah ile kale arasında hiçbir taş yoksa, şah ile kale hiç oynanmamışsa ve şah tehdit altında değilse yapılabilir. Rok yapmak için şah kaleye doğru iki kare hamle yapar ve hareketin devamı olarak kale şahın üzerinden atlayarak bir arka karesine yerleşir. Bu harekette şah ve kalenin yerleşeceği karelerinde tehdit altında bulunmaması gerekmektedir. Eğer şah vezir tarafında bulunan kale ile rok hareketi yapıyorsa buna uzun rok, kendi tarafında bulunan kale ile rok hareketi yapıyorsa kısa rok isimleri de verilmiştir.

Satranç her oyuncunun geliştirdiği stratejiler veya yüzyıllardır süre gelen stratejiler ile oynanabilir. Oyun içerisinde profesyonel oyuncuların gidişata göre strateji değişiklikleri yaptıklarını da zaman zaman görebilmekteyiz. Ayrıca, turnuvalarda satranç hamleleri için bekleme süreleri de bulunmaktadır. Turnuvalar haricinde oyuncuların anlaşmalarına bağlı olarak süre olmaksızın da oynanabilir. Birçok oyuncu daha sonra yapılan hamleleri incelemek ve hataları görmek amacıyla bir kağıda yapılan hamleleri not alırlar. Böylece daha sonra kendilerini geliştirme imkanı bulurlar. Yeni başlayanlar için de bu yöntem kendilerini geliştirmek adına faydalı olacaktır.